به علت تقلب‌ها و شیوه‌های نادرستی که سالانه در تهیه و تولید عسل اتفاق می‌افتد، یکی از دغدغه‌های افراد هنگام خرید، به ویژه اگر به دنبال خواص درمانی عسل باشند، این است که آیا عسلی که می‌خرند واقعا طبیعی است یا خیر. و درست به همین دلیل است که بسیاری از آنها به دنبال راه‌هایی مطمئن برای تشخیص عسل طبیعی و پاسخ به سوالاتی نظیر سوالات زیر هستند.
- اصلا منظور از عسل طبیعی چیست؟
- به عنوان یک فرد عادی از کجا بفهمیم عسل طبیعی است؟
- آیا می‌توان از طریق رنگ، طعم و بو عسل طبیعی را تشخیص داد؟
- عسلی که شکرک می‌زند طبیعی است یا تقلبی؟
- آیا راه یا راه‌های مطمئن برای تشخیص عسل طبیعی وجود دارد؟
اما قبل از اینکه در این مطلب به نحوه تشخیص عسل طبیعی و تفاوت آن با عسل تقلبی بپردازیم بهتر است ابتدا بدانیم که عسل طبیعی به چه عسلی گفته می‌شود.
به چه عسلی طبیعی می‌گوییم
عسل طبیعی به شهد گل‌هایی گفته می‌شود که زنبور پس از تغذیه از گیاهان مختلف، آن را فرآوری و تغلیظ کرده و در کندو ذخیره کرده باشد. در صورتی که زنبوران به جای شهد گل‌ها و گیاهان از قند سفید و یا شکر و یا انواع آب میوه‌ها تغذیه کرده باشند محصول آن را نمی‌توان عسل طبیعی نامید.
پس علاوه بر اینکه عسل را باید زنبور تولید کرده باشد، طبیعی بودن منبع شهد نیز فاکتور مهمی است که عسل طبیعی را از غیرطبیعی متمایز می‌کند.
نکته: عسل طبیعی با عسل ارگانیک متفاوت است. عسل طبیعی ممکن است ارگانیک باشد یا نباشد.
انواع عسل غیرطبیعی یا تقلبی
برای تشخیص عسل طبیعی از غیر طبیعی ابتدا باید بدانیم که روش‌های تولید عسل تقلبی به چه صورت است، زیرا که روش‌های تشخیص هر کدام از آنها متفاوت خواهد بود. به طور کلی ۳ روش برای ایجاد عسل تقلبی وجود دارد و تمامی عسل‌هایی که به صورت تقلبی در بازار وجود دارد جزو یکی از همین سه دسته هستند.
۱. عسل تغذیه‌ای
در این روش کندودار در کنار تغذیه زنبوران از شهد گل‌ها و گیاهان، آنها را با انواع مواد مصنوعی مانند شکر، قند، شیره خرما و یا حتی شیرین‌کننده‌های صنعتی مانند ساخارین تغذیه می‌کند. در این حالت عسل را زنبور تولید می‌کند اما منبع شهد طبیعی نیست.
این کار به این علت صورت می‌گیرد که زنبور در این شیوه (تغذیه با مواد مصنوعی) عسل بیشتری تولید می‌کند و به اصلاح بارگیری کندو افزایش چشم‌گیری پیدا می‌کند. این روش یک روش غیر مستقیم در تولید غیرطبیعی است.
البته ممکن است زنبوردار برای حفظ زنبور‌ها در برخی از فصل‌های سال که گل و گیاه در منطقه وجود ندارد، اقدام به تغذیه مصنوعی آنها کند، که در این صورت مانعی وجود ندارد. اما نباید این عسل به عنوان عسل طبیعی به فروش برسد و تنها باید به عنوان تغذیه زنبوران در فصل سرما باشد.
۲. عسل مخلوط
در این روش فروشنده و یا زنبوردار برای اینکه حجم عسل را زیاد کند، عسل را مستقیما با مواد گلوکزی (شربت قند و شکر) و یا شیره‌ی میوه‌ها مخلوط می‌کند و به عنوان عسل خالص عرضه می‌کند.
از آنجایی که ورود هرگونه مواد خارجی به داخل عسل (بخصوص اگر در ترکیب آنها آب باشد)، باعث تخمیر و ترش شدن آن می‌شود و به طبع برای خریدار قابل تشخیص است، درصد تولید این نوع از عسل بسیار پایین است. چون با این کار همان مقدار عسل طبیعی نیز از بین می‌رود.
۳. عسل کاملا تقلبی
در این شیوه عسل حاصل شده به طور کامل مصنوعی بوده و از تغلیظ شیره‌ی برخی از میوه‌ها مانند خرما، توت و حتی گاهی ملاس چغندر یا از حرارت دادن مواد گلوکزی ( شربت قند) و مواد نشاسته‌ای برای قوام آن ساخته می‌شود.
در بعضی موارد برای ایجاد طعم و بو نیز از برخی از اسانس‌های شبیه به عسل استفاده می‌شود تا طعم و بویی شبیه به آن را پیدا کند.
روش های تشخیص عسل طبیعی از تقلبی
همانطور که گفته شد روش‌های مختلفی برای تولید عسل تقلبی وجود دارد که تشخیص آنها در بیشتر مواقع برای خریدار عادی کاری دشوار و حتی غیرممکنی است. در زیر به دو روش مطمئن برای پیدا کردن عسل طبیعی اشاره می‌کنیم.
۱. خرید از فروشنده و زنبوردار معتمد
شاید ساده به نظر بیاید اما یکی از موثرترین راه‌ها برای مطمئن شدن از طبیعی بودن عسل، خرید آن از افراد یا بستگانی است که به آنها اعتماد داریم و مطمئنیم که عسل را با مواد دیگری مخلوط نکرده اند و یا تغذیه مصنوعی به زنبور نداده‌اند.
اگر در بین افراد خانواده، فامیل و حتی محل خود زنبورداری را می‌شناسید که به صداقت و درستی او اعتماد دارید، خرید از او می‌تواند مطمئن‌ترین راه برای خرید عسل طبیعی باشد.
۲. تشخیص کیفیت و طبیعی بودن عسل با آزمایش
آزمایش عسل توسط آزمایشگاه‌های معتبر نیز یکی دیگر از راه‌های مطمئن برای تشخیص طبیعی بودن عسل است. اما این گزینه به دلیل هزینه‌های بالایی که دارد معمولا زمانی پیشنهاد می‌شود که می‌خواهید به صورت عمده عسل بخرید. اگر علاقمند باشید می‌توایند یک نمونه برگه آزمایش عسل و فاکتورهای آن را مشاهده کنید.
آزمایش عسل علاوه بر اینکه می‌تواند طبیعی بودن یا نبودن عسل را نشان دهد، می‌تواند میزان کیفیت عسل، که به شاخص‌هایی مثل رطوب، میزان ساکارز و… وابسته است را نیز برای ما مشخص کند.
آیا عسل طبیعی شکرک می‌زند؟
همانطور که در مطلب علت شکرک زدن عسل بیان کردیم، تمامی عسل‌های طبیعی، بعد از مدتی شکرک می‌زنند اما زمان شکرک زدن آنها بسته به نوع گیاهی که زنبور از شهد آن تغذیه کرده است می‌تواند از دو هفته تا دو سال متفاوت باشد.
البته ممکن است زنبوردار از قبل عسل را حرارت داده باشد که در این حالت ممکن است عسل هرگز شکرک نزند و یا شکرک زدن آن به تعویق بیفتد. اما با این کار برخی از خواص عسل نیز از بین خواهد رفت.
روش‌های خانگی تشخیص عسل تقلبی
این روش‌ها فقط برای عسل‌هایی کاربرد دارد که کاملا تقلبی (زنبور هیچ نقشی در تولید آنها ندارد) هستند و نمی‌توان از آنها برای تشخیص عسل تغذیه‌ای و یا حتی عسل مخلوط استفاده کرد.
هر چند این روش‌ها علمی نیستند و هیچگونه اعتباری نمی‌توان برای آنها قائل شد اما بعضی از افراد به مرور و با تجربه آنها را بیان کرده‌اند و هدف ما هم در اینجا این است که به طور خلاصه و به صورت اینفوگرافی برخی از مهمترین آنها را معرفی کنیم.
نکته مهم: بیشتر روش‌های زیر را فقط می‌توان برای شناسایی تقلبی بودن عسل به کار برد و نمی‌توان برای اثبات طبیعی بودن عسل از آنها استفاده کرد. برای مثال روان بودن یک عسل نشانه‌ی تقلبی بودن عسل است، در صورتی که عسلی با غلظت مناسب، ممکن است طبیعی باشد یا نباشد.
